هر جرمی از چند عنصر به نام عنصر قانونی، عنصر مادی و عنصر معنوی تشکیل می‌شود. عنصر قانونی جرم آدم ربایی در مواد ۷۲۱ و ۶۳۱ قانون مجازات اسلامی توضیح داده شده است.
- به موجب این مواد، هرکسی که با هدف دریافت مبلغی یا با نیت انتقام و یا هر قصدی، شخص دیگری را با تهدید یا حیله، شخصا یا توسط فرد دیگری برباید و یا مخفی کند، مجرم شناخته می‌شود و برای ۵ تا ۱۵ سال به حبس محکوم می‌شود.
- علاوه بر این اگر شخصی طفل یا نوزادی را بدزد و یا مخفی کند و یا به شخصی جز مادر کودک او را تحویل دهد به ۶ ماه تا ۳ سال حبس محکوم می‌شود.
عنصر مادی این جرم، عمل ربودن افراد به عنف یا تهدید یا حیله است. به عبارت دیگر ربودن یعنی شخصی، شخص دیگری را به جایی بدون رضایت او برده و مخفی کند.
عمل ربودن افراد، مخفی کردن و یا جابجابی اطفال، عنصر مادی جرم آدم‌ربایی است. عنصر معنوی این جرم، زمانی محقق می‌شود که علاوه بر عنصر قانونی و مادی، شخص مجرم، دارای سونیت و قصد مجرمانه بوده باشد. به عبارت دیگر تنها درصورتی جرم آدم ربایی اتفاق می‌افتد که شخص مرتکب نیت این کار را داشته باشد. لازم به ذکر است که موضوع نیت مجرمانه با موضوع انگیزه متفاوت است. یعنی فرقی نمی‌کند که انگیزه شخص آدم ربا از این کار چه بوده، صرف اینکه قصد مجرمانه داشته و تصمیم بر آدم ربایی گرفته، کافی است.
بر طبق قانون مجازات اسلامی، آدم ربا اگر با تهدید یا به عنف مرتکب جرم شود، به حبس درجه چهار و در غیر اینصورت به حبس درجه پنج محکوم می‌شود.
لازم به یادآوری است که اشخاصی که در ارتکاب جرم آدم ربایی همکاری می‌کنند نیز مجازات خواهند شد.
لازم به ذکر است که اگر سن مجنی‌علیه از ۱۵ سال کمتر باشد یا ربایش با وسایل نقلیه مانند خودرو یا موتورسیکلت انجام شود و درصورتیکه به شخص ربوده شده آسیب جسمی یا حیثیتی وارد شود، مجازات تعیین شده در قانون مجازات تشدید خواهد شد.
علاوه بر این مجازات جرم ربایش نوزاد تازه متولد شده نیز همانطور که پیش از این اشاره کردیم، ۶ ماه تا ۳ سال حبس خواهد بود. اگر مشخص شود که طفل ربوده شده، مرده بوده، آدم ربا به ۱۰۰ هزار تا ۵۰۰ هزار ریال جزای نقدی محکوم می‌شود.
در صورت مفقود شدن شخص ربوده شده، آدم ربا باید دیه او را بپردازد مگر اینکه زنده بودن شخص ربوده شده ثابت شود و یا مشخص شود که فوت او با علل قهری یا با مرگ عادی بوده یا توسط شخص دیگری به قتل رسیده باشد.
اگر پس از پرداخت دیه مشخص شود که شخص ربوده شده هنوز زنده است و یا شخص دیگری قاتل او بوده است، دیه به آدم ربا بازگردانده می‌شود. البته اگر ثابت شود که آدم ربا به عمد شخص ربوده شده را کشته، به قصاص محکوم می‌شود.
به طور کلی، نحوه مجازات، نوع و مقدار آن به عوامل مختلفی بستگی دارد. برای مثال وضعیت ذهنی و روحی مرتکب، نحوه ارتکاب جرم، شرایط زندگی و موقعیت اجتماعی مرتکب و سایر موارد، ممکن است روی مجازات تاثیرگذار باشند.
مجازات شروع به جرم آدم ربایی
بر طبق تبصره ۶۲۱ قانون مجازات اسلامی شخصی که شروع به جرم آدم ربایی می‌کند به ۳ تا ۵ سال حبس محکوم می‌شود. این حالت زمانی پیش می‌آید که شخص آدم ربا که قصد ارتکاب این عمل مجرمانه را داشته، ارتکاب جرم را آغاز کند اما به واسطه یک امر غیرارادی نتواند ارتکاب جرم را تکمیل کند و به هدف خود برسد.
ماده 18 قانون بیان می‌کند براساس مواردی چون انگیزه مرتکب و وضعیت ذهنی و روانی وی حین ارتکاب جرم؛ شیوه ارتکاب جرم، گستره نقض وظیفه و نتایج زیان‌بار آن؛ اقدامات مرتکب پس از ارتکاب جرم و سوابق و وضعیت فردی، خانوادگی و اجتماعی مرتکب و تأثیر تعزیر بر وی، نوع، مقدار، کیفیت اجراء و مقررات مربوط به تخفیف، تعلیق، سقوط و سایر احکام تعزیر تعیین می‌شود. اما براساس بند ب ماده 47 در جرم آدم ربایی صدور حکم و اجرای مجازات آدم ربایان و شروع به آنها قابل تعویق و تعلیق نیست
غیرقابل گذشت بودن جرم آدم ربایی به چه معناست؟
آدم ربایی دارای دو جنبه عمومی و خصوصی است. به عبارت دیگر اگر شاکی خصوصی از شکایت خود بگذرد، به دلیل جنبه عمومی جرم و آثار آن روی جامعه، تنها بخشی از مجازات او بخشیده می‌شود و بخش دیگری پابرجا می‌ماند.
دفاع مشروع در مقابل جرم آدم ربایی
اگر شخصی در مقام دفاع از خودش در برابر تجاوز یا خطر قریب‌الوقوع مرتکب جرم شود، در صورتیکه موارد زیر اثبات شود، شامل دفاع مشروع شده و مجازات نمی‌شود.
لازم به ذکر است که در صورت اثبات دفاع مشروع، دیه ساقط می‌شود. البته باید خاطر نشان کرد که اصولا اثبات دفاع مشروع امر بسیار سخت و پیچیده‌ای است و در برخی شرایط امکان اثبات آن وجود ندارد.
در هرصورت با تجمیع موارد زیر می‌توان تحقق دفاع مشروع را ثابت کرد:
در صورتیکه رفتار ارتکابی برای دفع خطر ضروری بوده باشد.
در صورتیکه دفاع بر اساس خوف عقلی و قرائن معقول باشد.
خطر پیش‌رو به دلیل اقدام آگاهانه یا تجاوز خود فرد و دفاع طرف مقابل نبوده باشد.
توسل به نیروی دولتی و دریافت کمک قانونی به دلیل محدودیت زمان وجود نداشته و یا مداخله آنها موثر نباشد.